Уул уурхайн усны хэрэглээ

Нэг ярилцлага олж уншлаа.
Зарим компани усныхаа төлбөрт 2006 онд буюу бүхэл жилийнхээ хэрэгцээнд 20,000 төгрөг (дахиад хэлье: хорин мянга) төлсөнийг уншаад уйлмаар ч юм шиг, уурламаар ч юм шиг болчихлоо. Тухайн үед иргэд 1 л=1-2 төг. уул уурхайн компаниуд 1л=10-15 МӨНГӨӨР хэрэгцээнийхээ усыг худалдаж авдаг байжээ.
Гэхдээ уг ярилцлага өгсөнөөс хойш усны үнэ өсч, иргэд 1 л усыг 10 төгрөгөөр авдаг болсон байтал уул уурхайн компаниуд усаа 2006 онтой адил үнээр буюу 10 МӨНГӨӨР авсан хэвээр байгаа гэдэгийг ярилцлагын дараах нийтлэл дурьдсан байна.


Эх сурвалж: Нийгмийн толь сонин
(http://www.niigmiintoli.mn/index.php?option=com_content&view=article&id=6314:2010-12-26-11-36-14&catid=29:2009-02-22-07-00-25&Itemid=73)
Сурвалжлагч: Энхцолмон
2010.12.26

-Уул уурхайн компаниуд усны төлбөр бага төлж байгааг хэлсэн. Тэгвэл төл­бөрийг нэмснээр усаа гамнаж чадах уу?

-Усны хэрэглээний 20 гаруй хувийг дангаараа эзэлдэг олборлох үйлдвэрлэл жилд 65.9 сая шоо метр ус хэрэглэдэг атлаа төлбөр нь бага байдаг. Ус үнэгүйдсэн учраас тэд гамгүй хэрэглэж байгаа юм. Хэрэв үнийг нь зохих түвшинд хүргэж нэмбэл хүмүүс усыг үнэлж, гамнах болно.

-Компаниудын усны хэ­рэглээний төлбөрийг хя­на­сан гэсэн. Тэд жилд хэч­нээн төгрөг төлдөг бол?

-2006 оны байдлаар уул уур­­хайн топ 25 компанийн төл­­сөн усны төлбөр жилд 20 мянгаас 1.2 тэрбум төгрөг бай­сан. Хамгийн их усны төлбөр төлсөн “Эрдэнэт” үйлдвэр 1.2 тэрбум, хамгийн бага нь “Монголросцветмет” 20 мянган төгрөг байна. Мөн “Айвенхоу Майнз” долоон сая, “Таван толгой” 40 мянга, “Бороо гоулд” 100 мянга, “Петрочайна” 16 сая, “Шин Шин” 540 мянган төгрөг төлжээ.

-Дээрх компаниуд литр усанд хэчнээн төгрөг төлдөг вэ?

-Иргэд литр усыг 1-2 төг­рөг, хөдөө орон нутагт 3-5 төг­рөгөөр авдаг. Гэтэл уул уурхайн компаниуд литр усыг 10-15 мөн­гөөр авдаг. Өөрөөр хэлбэл, усыг ихээр хэрэглэдэг хэрнээ бага мөнгө төлж байна. Энэ нь усны нөөцийг багасгаж байгаа юм.

Дээрх шалтгаанаар хэч­нээн гол горхинд өөрч­лөлт орсон бол?

-2007 оны гадаргын усны тоол­логоор 887 гол горхи, 2096 бу­лаг шанд, 1166 нуур, тойром ширгэсэн дүн гарсан. Мөн Улаан­баатар хотын усны нөөц 2020 онд дуусна гэсэн тооцоо ч бий.

-Жил бүр компаниуд усны төлбөр төлснөө тайлагнадаг. Гэтэл компаниудаас энэ та­лаар тайлагнахыг Мон­голын байгаль хамгаалах ир­гэний хөдөлгөөнүүдийн эвс­лээс шаардаж байсан?

-Тийм. Тэд жил бүрийн нэг­дүгээр сард ус ашигласан төл­­бөрөө хэвлэл мэдээллээр тай­лагнах ёстой. Гэтэл 2007-2010 оны мэдээлэл байхгүй. Хэв­лэгдэж гараагүй байна.

Эх сурвалж: нийгмийн толь сонин

(http://niigmiintoli.mn/index.php?option=com_content&view=article&id=250:-10-&catid=5:2009-02-16-12-06-25&Itemid=58)

Сэтгүүлч: Батзориг

2009.3.19

(...)Мөн нийслэлийн алслагдсан зарим хороонд литр ус 10, баруун бүсийн аймгуудад 5 хүртэл төгрөгийн үнэтэй болжээ. Түүнчлэн, худаг хувьчилж авах мөнгөгүй малчид мянгат малчдад сард 2-3 бог мал өгч усны бараа харж байна.

Эх сурвалж: нийгмийн толь сонин

(http://www.niigmiintoli.mn/index.php?option=com_content&view=article&id=6673:2011-02-17-06-35-35&catid=15:2009-02-16-12-43-04&Itemid=72)

Сэтгүүлч: Мөнхтунгалаг

2011.2.17

(...)манай улсын гадаргын усны нөөцийг “улаан ном”-д орох хэмжээнд хүргэж байна. Төрийн байгууллагынхан 2009 онд уул уурхайн компанийн усны хэрэглээний үнийг байх ёстой дээд хэмжээнд нь хүргэсэн хэмээн хэлдэг. Тэр нь тонн усыг ердөө 10 мөнгөөр үнэлж буй явдал юм. Гэтэл жирийн иргэд литр усыг 10 төгрөгөөр худалдан авч байна шүү дээ. (...)

Уул уурхайн үйлдвэрүүдээс 2005 оноос хойш мөрдөгдөж байгаа тарифаар газрын доорх нэг метр куб ус ашигласных нь төлбөрт 100, гадаргын уснаас 80 төгрөг авдаг гэнэ. Энэ нь жилд усны нөөц ашигласны төлбөрөөс нийтдээ 3.2 тэрбум орчим төгрөг төсөвт орж ирж байна гэсэн үг юм. Төсөвт төвлөрүүлсэн мөнгөний 35 хувийг усны нөөцийг нөхөн сэргээхэд зарцуулах ёстой гэсэн хууль бий. Гэвч энэ хууль бүрэн хэрэгжиж байдаг эсэхийг бурхан л мэдэх байх.